Pek çok konuda olduğu gibi teknoloji kullanımında da ailenin çocuğa örnek olması, çocuğun teknolojiyi bilinçli kullanması için önemli bir temel oluşturuyor. Sorunlu teknoloji kullanımı olduğunda bazı işaretler ortaya çıkabiliyor. Eğer bir sorun varsa çocuk oyuna başladıktan sonra oyunu durduramaz hale gelir ve daha da fazla oynama isteği yaşamaya başlar. Teknoloji kullanımı doyuma ulaşacağı belirli bir saatin altına düşmemeye başlar. Çocuğun oyun oynamak için zaman yaratmak adına ödevlerini yapmaması, sorumluluklarını aksatması ve uyku süresini azaltması gibi değişikliklerin mutlaka dikkate alınması gerekiyor.
Çocukluğun ilk yıllarında kesinlikle ekran kullanımı önerilmemektedir. 0-2 yaş grubu bebeklik dönemi için teknoloji kullanımının herhangi bir biçimini biz uzmanlar önermiyoruz. Çocuğu sakinleştirmek, ebeveynin işlerini halledebilmesi için ona zaman kazandırmak gibi amaçlarla çocukların eline verilen telefon ve tabletler fiziksel, bilişsel, sosyal ve duygusal gelişiminde geriliğe yol açabiliyor. Bu dönemde yapılacak en güzel şey bakım verenin bebeğiyle kuracağı duygusal bağ, sohbetler, açık havaya çıkartılması ve birlikte oyunlar oynamalarıdır. 1,5 yaşındaki bir çocukla gülme, gıdıklama, temas etme ya da küplerle yapılar inşa etme gibi etkinlikler teknolojiyle geçirilecek zamanın alternatifi olacaktır.
Günlük kullanım süresi, yaşa göre farklılık gösterir
Yaş gruplarına göre teknoloji kullanım süresi farklılık göstermelidir. Günlük kullanım 3-6 yaş arasında yarım saat, 6-9 yaş arasında 45 dakika, 10-15 yaş arasında 1 saat, lise döneminde ise 2 saatle sınırlı olması gerekmektedir.
Teknolojiyle geçirilen süre kadar içerik de önemli
Çocuğun telefon, tablet ve bilgisayar karşısında geçirdiği süre kadar içerikler de büyük önem taşımaktadır. Çocuğun gördüğü, izlediği, model aldığı ve taklit edeceği içerikler önemlidir. Çocuklar gördükleri her şeyi kaydederler ve ilerde benzerini yapma eğiliminde olurlar. Çok hızlı öğrenirler ve hızlı uygulamaya koyulurlar. Seçeceğiniz oyunlar, izleteceğiniz influencer’lar gibi olmaya çalışacağını unutmamak gerekir.
Ailenin çocuğa örnek olması tavsiyeden çok etkilidir
Teknoloji kullanımının sınırlandırılmasında ailenin tutarlı yaklaşımı da önemli bir diğer konudur. Çocuklara anlayabileceği bir dilde zararları açıklanabilir ama ailelerin de tavsiye ettiği şeyleri kendilerinin uygulaması ve örnek olması gerekiyor. Çocuk model alan bir varlıktır. ‘Ödevlerin var o yüzden teknoloji kullanamazsın, bitir sonrasında izin veririm’ şeklindeki açıklama maalesef sorun kaynağını ‘ödev’ haline getirmektedir. Verilen mesaj içeriğine dikkat ederek uygun açıklama yapılmalıdır.
Bu davranışlar varsa mutlaka dikkate alınmalıdır
Çocukta sorunlu teknoloji kullanımı olduğu konusunda bazı işaretler ortaya çıkabilir. Eğer bir sorun varsa çocuk oyuna başladıktan sonra oyunu durduramaz hale gelir ve daha da fazla oynama isteği yaşamaya başlar. Kullanımı doyuma ulaşacağı belirli bir saatin altına düşmemeye başlar. Çocuk oyun oynamak için zaman yaratabilmek adına ödevlerini yapmaz ve bazen öyle ilerler ki oyun oynamak için uyku süresini azaltma, kişisel bakımı olan yıkanma ve diş fırçalama gibi sorumluluklarını yerine getirmemeye başlar. En sonunda da okula gidemez hale gelebilir. Bu tip davranış değişikliklerine karşı dikkatli olunmalıdır.
Yasak ve engellemeler çözüme yardımcı olmaz
Sorunlu teknoloji kullanımının yasak ve engellemelerle çözülmesi mümkün değildir. Öncelikle ailenin çocuk için model olduğu unutulmamalı, teknoloji kullanımı konusunda öncelikle ebeveynler kullanım konusunda dikkatli olmalıdır. Çocuğun teknoloji kullanımına yönelik verilen büyük tepkiler, ciddi cezalar ve yasaklar durumun daha da kötüye gitmesine ve öfke tepkilerinin artmasına neden olur. İnterneti kesmek ya da tableti elinden almak gibi davranışlar yoksunluk yaratabilir ve büyük kavgalar çıkabilir. Böyle durumlarda bir uzmana başvurulmasını öneririz. Her zaman unutmamak gerekir ki çocukların en büyük ihtiyacı olan şey, her koşulda sevildiklerini hissetmektir. Çocukla durumun önemini konuşmak ve endişelerinizi paylaşmanız, birlikte kararlar almanız, ona da fikirlerini sormanız çok önemlidir.
Altta yatan nedeni, uzman belirleyebilir
Sorunlu teknoloji kullanımının arkasında bazı psikolojik sorunlar yatabilir. Ergenlik dönemindeki gençlerde görülen bu tip davranışların içe kapanıklık, yalnızlık, aile bağlarında kopukluk, yüz yüze ilişkiler yerine sanal arkadaşlığı tercih etmelerinden mi kaynaklandığı, yoksa zaten bu genç bireyin içine kapalı, düşük özgüvenli, sosyal becerileri zayıf, depresif ya da yalnız olduğu için teknolojiyi sorunlu şekilde kullandığı bir uzmanın değerlendirmesiyle tespit edilecektir.
Daha küçük yaştaki çocukların sınır konulmadan teknoloji kullanması da konuşma geriliğinden otistik spektrum özelliklerine kadar birçok gelişimsel soruna yol açabilmektedir. Uyarandan eksik olan çocuğun fiziksel, ruhsal, nörolojik problem geliştireceğini tahmin edebiliriz.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi
Psikoloji Bölümü Dr. Öğretim Üyesi
Hale A. KAHYAOĞLU ÇAKMAKÇI
